Stan zachowania nawarstwień na ścianach sieni Domu Długosza przed konserwacją był bardzo zły, tynki były mocno uszkodzone i zdegradowane, szczególnie w dolnych partiach ścian. Główne przyczyny tych zniszczeń to wilgoć przez lata podciągana kapilarnie z gruntu oraz działalność rozpuszczalnych w wodzie soli mineralnych. Widoczne były zaplamienia, łuszczenie się wierzchnich warstw farb, rozległe odspojenia tynków od podłoża oraz miejscowe ubytki. W strefie przy posadzce widoczne były wykwity soli w formie białego, puszystego nalotu. Liczne doraźne remonty i naprawy nie były skuteczne z powodu braku izolacji ścian piwnic. Dopiero wykonana w ostatnich latach hydrozizolacja, która wyeliminowała główną przyczynę zniszczeń, pozwoliła stworzyć warunki odpowiednie do wykonania prac konserwatorsko-restauratorskich przy tynkach w sieni dając jednocześnie gwarancję ich skuteczności i trwałości.

W wyniku badań sondażowo – odkrywkowych stwierdzono na wszystkich ścianach obecność fragmentów gotyckiego tynku pokrytego lokalnie śladami pierwotnej pobiały wapiennej, na której zachowały się miejscowo ślady pierwotnej, gotyckiej warstwy malarskiej. Zachowały się również nawarstwienia z późniejszych okresów historycznych – renesansowe i barokowe. Znaleziono także historyczne grafiiti z XVII wieku.

Badania odkrywkowe pozwoliły na odczytanie układu nawarstwień, określenie ich stanu zachowania i zakresu występowania oraz sformułowanie założeń postępowania konserwatorskiego oraz aranżacji ekspozycji historycznych nawarstwień.

Założeniem prac konserwatorskich było odsłonięcie i wyeksponowanie zachowanych fragmentów gotyckich tynków wraz z resztkami pobiał i polichromii oraz warstw renesansowych i barokowych. Zachowane fragmenty tynków i warstw malarskich zostały poddane pełnej konserwacji technicznej obejmującej konsolidację warstw malarskich, pobiał i tynków, wykonanie zastrzyków podtynkowych i podklejenie odspojeń.

Tynki współczesne o nieodwracalnie zdezintegrowanej strukturze w dolnych partiach ścian musiały zostać całkowicie skute, aż do odsłonięcia kamiennego wątku ścian. W tych partiach rekonstrukcję wypraw tynkarskich wykonano z zastosowaniem tzw. tynków renowacyjnych, szerokoporowych, które mają zdolność kumulowania szkodliwych soli. Było to konieczne, ponieważ pomimo wykonania hydroizolacji ścian piwnic nagromadzona w murach przez wieki wilgoć może jeszcze przez jakiś czas migrować ku powierzchni muru. Tynki renowacyjne umożliwiają krystalizację soli w strukturze tynku nie powodując zniszczeń na powierzchni.

W wyższych partiach ścian tynki uzupełniono z zastosowaniem gotowych tynków wapiennych.

Warstwy pobiał zostały zrekonstruowane z zastosowaniem gotowej pobiały wapiennej lekko podbarwionej pigmentami w proszku.

Wszystkie etapy prac zostały udokumentowane fotograficznie i opisowo.

Przebieg prac

• Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania ścian przed konserwacją.
• Wykonanie uzupełniających badań odkrywkowych i określenie układu nawarstwień.
• Usunięcie nawarstwień i odsłonięcie tynków, pobiał i warstw malarskich gotyckich, renesansowych i barokowych.
• Wykonanie opasek zabezpieczających, konsolidacja i podklejenie odsłoniętych fragmentów metodą iniekcji.
• Konsolidacja warstw malarskich i pobiał z zastosowaniem nanocząsteczek wodorotlenku wapnia.
• Całkowite skucie zawilgoconych współczesnych tynków w dolnych partiach ścian do ok 0,5 m powyżej widocznej granicy zasolenia, wykucie zasolonych fug.
• Oczyszczenie i przeprowadzenie konserwacji technicznej elementów kamiennych.
• Położenie tynków renowacyjnych w dolnych partiach ścian.
• Uzupełnienie ubytków zabytkowych wypraw w wyższych partiach ścian z zastosowaniem tynków wapiennych. Cienką szlichtę z tynku wapiennego położono również na powierzchni tynków renowacyjnych.
• Rekonstrukcja pobiały wapiennej